Moeilijke gesprekken zijn emotioneel geladen gesprekken die de onderlinge relatie bedreigen. Ze worden extra moeilijk omdat er niet alles gezegd wordt wat er speelt en gedacht wordt.
(bron: Stone, Patton, Heen)
Kunst en kunde
Het is niet makkelijk telkens af te wegen wat te zeggen – en hoe. Niet het zakelijke meningsverschil, maar de relationele, emotionele en psychologische thema’s spelen de hoofdmoot en moeten adequaat aangekaart en besproken worden.
De kunst is om een gesprek tot stand brengen waarin het elkaar leren begrijpen centraal staat. Zodat de emotionele lading geneutraliseerd kan worden en gezamenlijk naar een redelijke oplossing van de geschillen gezocht kan worden.
De methode houdt in dat door wederzijds inzicht in het perspectief, de emoties en de belangen van de ander, je tot een reëlere inschatting van de situatie komt en je van daaruit tot adequaat handelen kunt komen.
De grondhouding van beide partijen dient wel open te zijn. Beide moeten trachten om vanuit hun eigen zekerheid en veroordeling te komen tot belangstelling en gemeenschappelijk inzicht. Van een ‘of’ naar een ‘en’, oftewel beiden hebben gelijk. Tegenstrijdige dingen kunnen immers tegelijkertijd waar zijn.
Drie vlakken
In ieder gesprek spelen er processen op drie vlakken. Je moet ze onderkennen en herkennen om ze adequaat te kunnen behandelen.
- Waarheid: Wie heeft wat gedaan? Wie zou wat moeten hebben gedaan of doen?
- Gevoelens: Zijn de mijne terecht? Zal ik erover praten? Wat te doen met de gevoelens van de ander?
- Eigenwaarde/Identiteit: Wat betekent dit voor mezelf? Ben ik competent, een goed persoon, het waard om geliefd te worden?
Dit onvermijdelijke zelfgesprek kan een hele sterke lading hebben, tot aan lichamelijke symptomen toe (identity quake).
Op alle drie de vlakken zijn er een aantal misverstanden mogelijk. Goed omgaan met moeilijke gesprekken zet tegenover deze misverstanden andere uitgangspunten.
1. Waarheid
Deze laag kent drie thematieken: de feitelijke waarheid, de intenties van beide partijen en de toewijzing van schuld.
a. Feitelijke waarheid
Het is een absoluut misverstand dat het in een gesprek gaat om dé waarheid. Het is een misverstand uit te gaan van: “Ik ken de waarheid”. of “Ik ben er zeker van dat “… De gesprekken gaan niet echt over wat waar is. Het gaat erom hoe iedereen de dingen ziet en inschat, wat belangrijk en gewenst is. Laat beide interpretaties gelijkwaardig bestaan en kijk hoe je er het beste mee om kunt gaan.
De waarheid is complexer dan wie dan ook kan weten. Vaak weet je niet eens precies waarom je eigenlijk iets denkt, wilt of op een bepaalde manier doet. Iedereen kiest andere informatie, heeft toegang tot verschillende informatiebronnen en interpreteert uiteenlopend al naar gelang van ervaringen en waarden. Meestal is de eigen waarneming ongemerkt door eigenbelang gekleurd.
Daarom is het zinniger gezamenlijk te onderzoeken welke informatie en perceptie een ieder van de partijen heeft. Wees niet zeker van de zaak, doe onderzoek. Je weet immers niet wat je niet weet…
Let wel, iemand anders begrijpen betekent níet het met hem/haar eens te zijn!
b. Intenties
Het is een misverstand te denken en er van uit te gaan dat de eigen intenties (altijd) goed zijn en die van de ander slecht eigenlijk – dus – slecht. Het optrekken van een zekere mate van verdediging – het hanteren van een verdedigingsmechanisme – is vrijwel onmogelijk te vermijden. Ga er soepel en vriendelijk mee om, ook bij de ander.
Stel jezelf de vraag: “Ik ken mijn intenties voor een goed deel, maar weet niet hoe die op de andere partij hebben ingewerkt”. Jijzelf weet hoe hun acties op jou hebben ingewerkt, maar per slot ken je hun intenties niet echt. Het kan ook zijn dat mijn intenties niet helemaal zuiver waren. Wellicht was ik me dat niet van al mijn intenties bewust. Veronderstel niet slechte intenties bij de ander. Weet wel wat voor veronderstellingen en aannames je zelf hanteert.
Intenties en impact hebben geen direct verband met elkaar. Houd ze daarom gescheiden. Het is niet genoeg te zeggen dat je intenties goed waren. Verdedig je niet, probeer iets over je eigen handelen te begrijpen.
Vaak geven mensen gemengde of dubbele boodschappen. Namelijk de uitdrukking van een gevoel én de veronderstelling van een intentie. Luister naar wat zij van jou ervaren hebben, ook als ze het als een verwijt brengen en kom pas daarná op hun verwijten – over jouw slechte intenties, slecht karakter, slecht humeur, etc – terug.
c. Schuld
Een oud gezegde is: “Waar twee kijven, hebben twee schuld”. Het is een misverstand dat de schuld altijd bij één partij ligt. Verwijten hebben in de regel als doel om impliciet antwoord te geven op drie vragen, die helaas niet verder voeren: 1. wie was de oorzaak? 2. wat is de norm? en 3. hoe moet hij/zij gestraft worden? Deze vragen kijken in wezen terug, oordelen en willen straffen. Ze roepen verweer op en maken elkaar begrijpen moeilijk.
Waarschijnlijk hebben beide partijen tot het probleem bijgedragen. Het is de kunst om de wisselwerking te begrijpen. Met verwijten komt niemand verder. Het zoeken naar de wederzijdse bijdrage wil helpen om vooruit te kijken. Het is redelijk en het helpt herhaling te voorkomen.
Verwijten van de ander zijn vaak een verkapte vorm van gevoelsuitingen. Wees wijs en probeer jouw eigen bijdrage te erkennen, maar trek je niet alles aan. Help daarentegen de andere partij om hun rol in het geheel te begrijpen. In termen van wat zij bij jou hebben teweeg gebracht en wat jij van hen nodig hebt om anders te kunnen handelen.
Methodes om de eigen bijdrage op het spoor te komen:
– bedenk wat de ander je daarover zou zeggen
– zie de situatie vanuit het oogpunt van een derde.
Bijdragen die moeilijk te herkennen zijn:
– iets niet doen, wat soms gepaard gaat met klagen tegen anderen
– moeilijk benaderbaar zijn
– het spanningsveld tussen achtergronden, verwachtingen, roldefinities en gewoontes.
2. Gevoelens
Het is een flagrant misverstand dat gevoelens er niet toe doen en niet ter zake zijn. Een misverstand is ook om de schuld en boete bij de ander leggen en de ander te dwingen deze te incasseren.
Gevoelens staan in een moeilijke situatie centraal en moeten besproken worden. Onuitgesproken gevoelens verstoren het contact. Onuitgesproken gevoelens kunnen explosief worden.
Gevoelens zijn vaak complex. Onderzoek, erken en waardeer de gevoelens van de ander. Dat heeft de ander vóór alles nodig. Probeer ze niet te veranderen of te verhelpen.
Herken en accepteer de eigen gevoelens en uit deze ook. Verken ze in al hun gelaagdheid en in hun golfbewegingen. Meestal zijn er meerdere, soms tegenstrijdige gevoelens tegelijkertijd. Je kunt zielsveel van iemand houden, maar tegelijkertijd het absoluut niet eens zijn met wat de ander doet, heeft gedaan of wil doen. Je voelt daarbij niet altijd precies wat je wilt voelen en denkt te mogen voelen.
Als je jouw gevoelens wilt delen, wilt mededelen, probeer dat dan helder, rustig en in alle complexiteit te doen. Als het kan zonder oordelen en verwijten, los van mogelijke probleemoplossingen en in het bewustzijn dat de ander ook sterke gevoelens kan hebben.
Gevoelens delen is overigens geheel iets anders dan emotioneel of dramatisch zijn. Probeer dat in ieder geval te voorkomen en probeer bij het mededelen ook niet de reactie van de ander te beïnvloeden of te bepalen.
3. Eigenwaarde en identiteit
We zijn allemaal mensen en daarmee complexe wezens. En, mensen maken ook fouten. Niemand is perfect of hoeft perfect te zijn. En niemand heeft loepzuivere intenties. Het is een heus misverstand dat jij altijd gelijk hebt, jij goed bent, jij alles weet, etc.
Je hebt gewoon een eenduidig positief zelfbeeld nodig. Bouw een reëel, gedifferentieerd, dynamisch zelfbeeld op, een beeld dat jou in balans houdt. Hoe groter de afstand tussen wat jij hoopt te zijn en wat jij vreest te zijn, des te eerder verlies jij jouw evenwicht en kom je – figuurlijk – ten val.
Ken je eigen identiteitsvraagstukken en zie onder ogen waar je mee worstelt. Check jouw Human Design chart en zie waar en welke de vraagstukken er spelen. Er zal overigens op het psychologische vlak voor beide partijen heel wat spelen. Daar moet je gewoon rekening mee houden. Het zijn immers altijd de meest heftige kwesties die spelen in een moeilijk gesprek…
