Elk serieus gesprek, en zeker een begrijpend gesprek, heeft voorbereiding nodig. Vooral als er een moeilijk gesprek aan vooraf gegaan is.
(bron: Stone, Patton, Heen)
Voorbereiden
Stel jezelf een paar kritische vragen vóórdat je een begrijpend gesprek aangaat:
– Speelt de zaak echt tussen jou en jouw (zakelijke of liefdes) partner of worstel jij in feite alleen maar met een dilemma dat je eigenlijk voor jezelf kan of zou moeten oplossen?
– Helpt het om het bespreekbaar te maken of kun jij je veel beter anders gaan gedrágen?
– Heb je heldere doelen voor ogen? Let op, want je kunt anderen nu eenmaal niet veranderen, en een opluchting op korte termijn berokkent jou misschien schade op langere termijn.
– Kun je het niet beter laten zoals het nu is? De hele kwestie heeft misschien wat meer tijd nodig.
Onderzoek deze kritische vragen van tevoren. Neem waar wat er bij jou speelt, en probeer je voor te stellen wat er bij de ander zou kunnen spelen.
Beginnen
Begin nooit met jouw eigen verhaal of standpunt, maar met een korte objectieve beschrijving van de twee standpunten vanuit een meta-perspectief, vanuit het perspectief van een derde. De twee verhalen of standpunten zijn verschillend, maar niet beter of slechter dan de andere.
Nodig de ander uit tot een verhelderend gesprek en maak de doelstelling van het gesprek duidelijk. Vermijd in het gesprek ten alle tijden aanvallen die de eigenwaarde of identiteitsvraagstukken van de ander kunnen raken.
De drie stappen
- Onderzoek eerst het verhaal of standpunt en de wereld van de ander;
- Maak dan de ander deelgenoot van jouw verhaal of standpunt en jouw wereld;
- Los het probleem samen op.
1. Onderzoek
Onderzoek de drie vlakken (waarheid, gevoelens en identiteit) en de kwestie zorgvuldig – via luisteren, samenvatten en doorvragen – en zorg er voor dat het luisteren absoluut authentiek is. Als je niet naar de ander kunt luisteren, luister dan naar jouw innerlijke stem. Probeer deze tot belangstelling te brengen. Als dat niet lukt, zeg dan dat je niet kunt luisteren, waarom, en dat je het wel wilt maar nu niet kunt. Deel je gevoelens of neem even een pauze.
Samenvatten betekent ook een erkennen en accepteren van het verhaal of het standpunt van de ander. Het betekent niet dat je het met de ander eens bent. Vat bij het samenvatten niet – als een papegaai – alleen de woorden samen, maar geef ook worden aan de waargenomen, non-verbale ondertoon en ondertiteling. Spreek die gevoelens uit.
Vraag in het gesprek niet(s):
– als je geen echte vraag hebt
– als je met jouw vraag alleen een verwijt wilt maken
– als je met jouw vraag de argumentatie van de ander onderuit wilt halen
– als de ander niet wil antwoorden, maak het dan veilig om niet te antwoorden…
2. Deelgenoot maken
Basis van een begrijpend gesprek is de overtuiging dat jouw eigen gevoel en perspectief ertoe doen. Als dit gevoel er niet is of niet mag zijn, komt het tot zelfsabotage of tot een overmatige druk op jezelf om het wél te uiten. Dat geldt voor beide partijen.
Een oplossing – of een relatie – is weinig waard als één van de partijen – of de partner – zich niet toont, niets uitspreekt, niets inbrengt. Een begrijpend gesprek is alleen zinvol als je kunt praten over de kern van de zaak, en over dat wat je werkelijk meent. Wees daarin duidelijk, duid niet aan met aanwijzingen, hints of vragen of alleen in de ondertiteling. Wees helder en ga ervan uit dat je tegenstrijdige dingen kunt denken en voelen.
Presenteer jouw verhaal of standpunt niet als dé waarheid of het oordeel. Maak de ander er deelgenoot van, van hoe jij bij deze zienswijze bent gekomen. Hélp de ander jou te begrijpen, het gaat meestal niet van zelf…
3. Probleemoplossing
Stap drie is het oplossen van de kwestie door het formuleren van de belangen. Zoek daarbij met de nodige creativiteit en doorzettingsvermogen naar mogelijke opties.
Een goede oplossing is meer dan het rekenkundig gemiddelde van twee posities. De voorstelling dat de taart verdeeld moet worden, werkt belemmerend. Probeer veeleer de taart groter te maken. Daarvoor is een stuk creativiteit nodig.
Om deze creativiteit de ruimte te kunnen geven, moet je het bedenken en het beslissen duidelijk van elkaar scheiden. Het is soms ook zinvol om er andere partijen bij te betrekken. Deze kunnen met waardevolle en soms onverwachte ideeën komen.
Zoek naar wederzijds voordeel, vervlecht verschillende belangen. Stel gemeenschappelijke belangen centraal en oriënteer je aan objectieve criteria. Zoek naar redelijke, concrete en praktische oplossingen.
Probeer het eens te worden over objectieve en rechtvaardige normen, waaraan je de opties wilt toetsen. Gebruik daarbij principes en geen pressie-middellen. Kies vervolgens de oplossing op grond van wederzijds geaccepteerde normen.
Reframen
Het zal niet altijd makkelijk zijn ok een begrijpend gesprek tot stand te brengen. Het vraagt vaak om een learning-by-doing of soms zelfs om opvoeden. Als de ander het begrijpende gesprek ondermijnt, vertaal de kritiek of de opmerkingen naar een goede richting. Leid deze in goede banen, bijvoorbeeld door te reframen.
Als het vertalen voortdurend nodig is, wees daarin dan vasthoudend door:
– te gaan van ‘waarheid’ naar verschillende verhalen en standpunten
– van aanvallen naar intenties en impact
– van beschuldigingen naar bijdragen
– van veroordelingen naar gevoelens.
Doe het altijd zo dat de ander zich daardoor erkend, gehoord en (beter) begrepen voelt. Vermijd provocerende uitspraken, probeer eerst te begrijpen. Juist dat geeft de ander de ruimte om jou ook te horen.
