Het lijkt er tegenwoordig op dat alles wat maar even tegenzit en we niet kunnen hanteren, alles wat niet gaat zoals we verwachten, alles wat niet uitpakt zoals we hoopten, het etiket Probleem opgeplakt krijgt. Het is dan goed te weten dat er in wezen vier soorten problemen zijn. Problemen waar je niets aan kunt doen, problemen waar je wat mee moet, problemen in de fysieke wereld die je kunt oplossen en problemen die er moeten zijn.
Het is zoals het is
Problemen waar je niets aan kunt doen horen bij het leven. Bij het leven horen zaken, situaties, gebeurtenissen waar we niets aan kunnen doen. Er gebeuren allerlei dingen in de wereld, er spelen vele krachten die niet altijd in ons voordeel zijn. Het gaat niet altijd zoals wij dat graag zouden willen. En dat is eigenlijk maar goed ook, want als alles in ons voordeel zou zijn, wat blijft er dan over voor de ander?
Er zijn vele repetitieve, cyclische patronen in ons leven – ons leven zelf, situaties in ons leven, op aarde, in de kosmos, etc. – waar wij geen invloed op hebben. Dat is leven en zo hoort het ook te zijn. Het gaat er dan om hoe we ons daartoe relateren. Hoe we er over denken en er mee omgaan. We zijn daarbij niet het probleem en we hebben in wezen ook geen probleem. Het is zoals het is.
Dis-solve the dis-ease
Dan zijn er problemen waarmee we eigenlijk wel wat moeten. Plat gezegd zijn we – op alle leeftijden – work-in-progress. Het leven biedt ons – heel genereus – situaties aan die ons op de proef stellen. Die ons testen: “hoe ver ben je in het leven?” Het zijn vaak situaties of gebeurtenissen die ons er op attent maken dat er werk aan de winkel is. De vraag is dan of je de test aangaat of niet.
Daarnaast zijn er situaties die ons er op wijzen dat we niet vrij zijn van iets wat ons beperkt in ons leven, Die ons beperken in onze ontwikkeling en groei. Dat kunnen bijvoorbeeld oude, pijnlijke situaties zijn die ons angstig maken voor eenzelfde gebeurtenis in de toekomst: “old pains cause future fears”. We zijn bang voor iets pijnlijks wat in bepaalde, toekomstige situaties weer zou kunnen plaatsvinden. Ons brein registreert dat, wil ons beschermen en activeert ons overlevingsmechanisme, vaak in termen van fight, flight or freeze. Het is dan zaak te onderzoeken wat die oude, pijnlijke situatie of gebeurtenis was, welke denkbeelden daarbij horen om deze vervolgens grondig op te lossen. Op een wijze zoals mind-architect Peter Crone dat treffend uitdrukt: “to dis-solve this dis-ease”.
Oplossen
De derde categorie problemen zijn problemen in de fysieke wereld die we heel praktisch kunnen oplossen. Een motor of instrument wat hapert, kunnen we uit elkaar halen, stapsgewijs en zorgvuldig analyseren wat er mis is, determineren wat we willen herstellen en de zaak fixen. Dat geldt ook voor ons lichaam. Een gebroken been bijvoorbeeld is te genezen door het bot in de goede stand te zetten en te houden via een gipsverband. Een ontstoken blinde darm is te verwijderen. Onze analytisch vermogen is in staat om een probleem uiteen te nemen, te analyseren, te detecteren wat aangepakt dient te worden, oplossingen te bedenken en vervolgens te kiezen hoe, dat wat er mis of fout aan is, het beste opgelost kan worden.
Nagenoeg hetzelfde kunnen we doen bij andere mensen. Al moet daar een onderscheid gemaakt worden in de moederlijke en de vaderlijke wijze van probleem-oplossen. Een kind wat bij het spelen gevallen is en naar zijn/haar ouders rent, wil in eerste instantie getroost worden. Moederlijk getroost worden, met een liefdevolle arm om hen heen, een warm en volledig bijzijn en wellicht een troostende zoen op het voorhoofd. Is het kind eenmaal getroost en bedaard, dan kan een klap op de billetjes en een vrolijke noot er vaak voor zorgen dat ze weer blijmoedig aan het spelen gaan.
Een vader wil in dit soort gevallen de situatie meestal fixen, het ongemak oplossen. Hij komt veelal met een analyse, instructies en richtlijnen. “Je hebt ook niet de goede sneakers aan, en je moet je veters dubbel strikken anders struikel je er weer over. Je moet ook niet als een dolle achter die bal aan lopen Kijk waar de bal heen gaat, bedenk dan waar die zal komen en ga anticiperend alvast die kant oplopen”. Hij vergeet – gemakshalve? – dat deze vorm van een menselijk probleem oplossen effectiever is in fase twee van het probleem-oplossend proces…
Wake up call
De vierde categorie omvat problemen die er moeten zijn. Problemen die de bedoeling zijn. Problemen die er voor zorgen dat jouw reguliere denkpatronen en handelingsrepertoires niet meer werken. Problemen die aangeven dat de huidige wijze van denken en handelen niet meer toereikend zijn. Problemen die er voor zorgdragen dat je jouw denken en handelen fundamenteel dient te onderzoeken en te veranderen. Het zijn ware wake-up-calls. In de wetenschap worden deze problemen – of beter gezegd de veranderingen die dan nodig zijn – als derde orde veranderingen aangemerkt. Er dient structureel iets veranderd te worden qua denken en handelen. De problemen die aangeboden worden, zijn veelal ambigu en het is onontkoombaar dat jouw denken en handelen op een ander niveau dienen te komen en verder dienen te gaan dan de bestaande concepten en aanpakken.
Uitsmijter
Problemen zijn er altijd en overal. Problemen komen ook altijd op jouw pad, dat is nu eenmaal het leven. Het gaat er dan om hoe jij er mee omgaat. De uitsmijter en spirituele les in deze is: probeer als weldenkend mens – zeker als het een probleem bij een ander of in de organisatie betreft – altijd om onderdeel te zijn van de oplossing en niet een onderdeel te zijn of worden van het probleem…
