De naam van dit persoonlijkheidsmodel slaat op de vijf karaktertrekken die het onderscheidt. De Big Five is oorspronkelijk gebaseerd op een Amerikaans onderzoek naar het gebruik van alle bijvoeglijke naamwoorden waarmee proefpersonen het karakter van een bekende persoon beschreven.
Vijf dimensies
Na veel studies in meerdere landen en talen, kwamen onderzoekers uiteindelijk uit op vijf centrale persoonlijkheidstrekken, die alle menselijke gedragseigenschappen en karaktertrekken zouden moeten omvatten. Je zou kunnen zeggen, de vijf grootste gemene delers van alle karaktereigenschappen. Elk van deze vijf is een dimensie waarbij het spectrum zich uitstrekt tussen twee tegengestelde extremen.
De term Big Five werd in 1981 door Lewis Goldberg bedacht. Het is de basis geworden van vele psychologische onderzoeken bij de selectie van medewerkers en bij studiekeuzes. De Big Five is onder psychologen algemeen geaccepteerd als het belangrijkste persoonlijkheidsmodel in zijn soort (https://www.123test.nl/big-five-vijffactorenmodel/).
Een belangrijk kenmerk van de Big Five is dat de scores een normale verdeling kennen. Dat wil zeggen dat iemand volgens de test niet persé introvert óf extravert hoeft te zijn. Iemand kan ook iets er tussenin zijn. Hierdoor ondervinden deelnemers aan de test vaak minder tegenzin en weerstand als ze de testscore onder ogen krijgen. Ze hebben minder het gevoel dat ze in een hokje worden gestopt.
Karaktertrekken
De volgende karaktertrekken worden onderscheiden door de test:
- Neuroticisme versus Stabiliteit
- Extraversie versus Introversie
- Openheid voor ervaring (ook intellect) versus Geslotenheid
- Consciëntieusheid (zorgvuldigheid) versus Laksheid
- Vriendelijkheid versus Antagonisme
De theorie definieert de vijf dimensies van karaktertrekken of persoonlijkheidstrekken als volgt:
- Neurotische mensen maken zich veel zorgen, zijn onzeker en nerveus. Emotionele stabiliteit is het andere uiterste van neuroticisme. Emotioneel stabiele mensen zijn tevreden met zichzelf, ontspannen en weinig emotioneel.
- Extraversie de mate is waarin een persoon behoefte heeft aan contact met anderen. Extraverte mensen zijn sociaal, actief, praatgraag, optimistisch en gericht op personen. Introverte mensen werken het liefst alleen, ongestoord en/of in een rustige omgeving.
- Openheid staat voor ervaringen/ideeën. Openheid in de zin van het op zoek gaan naar nieuwe ervaringen. Mensen die hoog scoren op deze schaal zijn nieuwsgierig en fantasievol. Gesloten mensen, mensen die laag scoren, zijn down-to-earth en houden zich het liefst bezig met de harde en blote feiten van het hier en nu.
- Gaat een persoon georganiseerd, zorgvuldig en doelgericht te werk of juist ongestructureerd, wanordelijk en doelloos?
- Is iemand vriendelijkheid, gedraagt iemand zich meestal meegaand, tolerant en hulpvaardig? Of gedraagt iemand zich juist wat meer competitief, wedijverend, strijdig en weinig medewerkend?
Hexaco
Andere alternatieven zien aanvullende factoren, zoals het HEXACO-model dat naast de vijf factoren in 7 talen ook Honesty – Humility onderscheidt. Zo kwamen deze onderzoekers uiteindelijk uit bij zes karaktertrekken (https://hexaco.org/hexaco-online)
Ook op andere niveaus dan factoren, facetten en items werden door onderzoekers verbanden gevonden. Colin G. DeYoung, Lena Quilty en Jordan Peterson vonden in 2007 tien aspecten tussen het niveau van factoren en facetten, de Big Five Aspect Scales (BFAS):
Conscientiousness
Er zijn ook verbanden gevonden die nog boven de 5 factoren liggen. Zo vond Jack Digman dat Agreeableness, Conscientiousness en Emotional Stability samen een factor van een hogere orde kunnen vormen en zo ook Extraversion en Intellect.
Hij noemde deze α en β, waarbij α bijdraagt aan morele ontwikkeling en aanpassing aan de verwachtingen van de samenleving, persoonlijkheidstrekken die zich ontwikkelen met leeftijd.
Voor β geldt dat dit de persoonlijkheidstrekken zijn die bijdragen aan zelfontplooiing, persoonlijke groei en het bereiken van status en macht, aanvankelijk toenemend, maar later in het leven weer afnemend.
Jordan Peterson en Daniel M. Higgins kwamen daarop met een biologisch model voor α en β, waarbij de eerste samenhangt met serotonerge en de tweede met dopaminerge functies.
Deze benoemden zij vervolgens als Stability en Plasticity. Stabiliteit zou conformisme bevorderen, terwijl Plasticiteit dit juist vermindert. Dit zou onder anderen betekenen dat de meest grondige conformisten relatief stabiel zijn, maar ook star en minder in staat om zich aan te passen aan veranderingen.
Jordan Peterson geeft – als advocaat van de duivel – bij studenten aan dat het succes in het leven vooral afhangt van Conscientiousness. Een Conscientiousness dat gebaseerd is op Orderliness en Industriousness. Hij raadt studenten en alumni aan om juist op jonge leeftijd regelmatig en gericht een Situational Analysis te doen en scherp te kijken naar hun Goals, én hun Effort en hun Motivation. Naar de wijze waarop ze hun Goals (willen) realiseren.
Daarbij memoreert Jordan Peterson dat (https://www.youtube.com/watch?v=QObAkF1_6CE):
- Extraverted people want – above all – friends;
- Agreeable people want intimated relationships;
- Disagreeable people want to win the competition;
- Open people want to engage in creative activities;
- Neurotici people want security.
Succesvol team
(https://www.carrieretijger.nl/functioneren/ontwikkelen/persoonlijkheidsmodellen/the-big-five)
Voor een waarlijk succesvol team blijft dan de bijna filosofische vraag staan: ”how to tailor across all these dimensions?”
Niet elke persoonlijkheid past in elke bedrijfscultuur. Kleinere en middelgrote organisaties lijken vaak op familiebedrijven. Het contact tussen collega’s en tussen de werknemer en de baas is er meestal persoonlijker. Extraverte mensen voelen zich in dit soort organisaties vaak beter op hun plaats dan introverte personen. Bij bedrijven waar het contact wat minder persoonlijk is, en kan een einzelgänger waarschijnlijk beter functioneren.
Zorg er ook voor dat je werk doet dat bij je persoonlijkheid past. Ben je van nature vrij extravert, doe dan geen werk waarbij je weinig contact hebt met ander mensen. Voor hectische beroepen geldt dat het verstandig is dat je niet te laag scoort op emotionele stabiliteit en voor beroepen waarbij je veel klantcontact hebt en service heel belangrijk is, kan je beter hoog scoren op vriendelijkheid.
Teamspelers
In advertenties wordt vaak gevraagd om teamspelers. Welke eigenschappen van de Big Five passen het beste hierbij? Dat hangt ervan af. In een team kun je meerdere rollen innemen. Mensen die in hoge mate inschikkelijk zijn, werken goed samen in een team. Wel zullen zij eerder de volgers dan de leiders van het team zijn.
Het blijkt dat leiders vaker extravert zijn en in mindere mate inschikkelijk. Wel moet je als manager natuurlijk enige mate van inschikkelijkheid hebben: een starre opstelling is meestal niet erg handig en verstandig.
Vanuit de Shaolin discipline wordt een starheid in het denken en een onvermogen tot veranderen verweten aan 5 obstakels (https://www.youtube.com/watch?v=4-079YIasck):
- sensual desire
- ill will / aversion
- dullness / heaviness
- restlessness
- sceptical doubt
