Tegenstrijdige en botsende belangen of een verschil van mening kunnen leiden tot een conflict. Er ontstaat een spanningsveld, een strijd en eindigt soms in ruzie. Het verschil tussen de partijen wordt dan als nagenoeg onoverkomelijk ervaren.
Conflictsituaties
De meeste mensen voelen zich niet prettig in conflictsituaties. Maar conflicten zijn niet alleen maar negatief. Zij kunnen ook leiden tot nieuwe inzichten of een verandering die uiteindelijk heel goed en vruchtbaar blijkt te zijn.
Er zullen regelmatig momenten zijn waarop mensen in een tweestrijd staan over moeilijke, zwaarwegende keuzes die moeten worden gemaakt. Vaak zijn de gevolgen van de beslissing, de effecten en consequenties op lange termijn, nauwelijks te overzien.
Innerlijk conflict
De gevolgen lijken soms zelfs onoverkomelijk, zeker als er sprake is van een innerlijk conflict. Denk bijvoorbeeld aan de adolescent die besluit om eindelijk uit de kast te komen, terwijl dat ingaat tegen de opvattingen van de eigen religieuze overtuiging.
Hoe ga je, als jongvolwassene, om met conflicten met anderen, conflicten die door jouw keuze zijn ontstaan? Hoe vertel je jouw ouders bijvoorbeeld dat je gaat stoppen met de door hen betaalde studie? Hoe vertel je jouw vriend(in) dat je eigenlijk iemand anders leuker vind en daarmee wil gaan samenwonen? Maar ook, hoe vertel je jouw vader dat je moeite hebt met de autoriteit van zijn nieuwe vriendin en haar niet accepteert als jouw nieuwe moeder?
Hoofdmotieven
Er zijn twee hoofdmotieven te noemen die bepalen hoe mensen handelen in conflicten. Je kunt namelijk gedreven worden door:
- de behoefte aan relaties, de zorg voor anderen en de relaties met anderen;
- de zorg voor het eigenbelang, assertiviteit; de behoefte aan onafhankelijkheid, eigen keuzes kunnen maken, aan autonomie.
In de puberteit is de behoefte aan relaties overheersend. Geaccepteerd worden, in ieder geval door leeftijdsgenoten, staat centraal. Hoor je er bij of niet?
In de adolescentiefase ontwikkelen en presenteren jongeren zich meer als individu. Hiervoor heeft een jongere een bepaalde mate van assertiviteit nodig, maar wel in de vorm van passend volwassen gedrag. De adolescent die dit (nog) niet kan, zal bij dreigende conflicten:
- geen verantwoordelijkheden nemen maar proberen het conflict te ontlopen
- of doorslaan in pogingen om invloed uit te oefenen, bijvoorbeeld door starheid, dominant of agressief gedrag.
Een jongere die bang is om afgewezen te worden door de vader of de moeder, familie, vrienden of anderen, zal:
- vooral proberen de bestaande relaties goed te houden
- of zich terugtrekken en nalaten voor de eigen mening uit te komen.
Dit kan betekenen dat zo’n jongere de kansen om zelf vorm te geven aan zijn / haar leven aan zich voorbij laat gaan.
Conflicten op het werk
Iedereen raakt wel eens verzeild in een conflict op het werk. Beroepen waarin je goed met conflicten om moet kunnen gaan, zijn met name de managers, P&O-adviseurs, en consultants.
Op zich hoeft een conflict geen probleem te zijn, maar je moet er wel mee kunnen omgaan. Voordat je het weet maak je elkaar uit voor van alles en is het oorspronkelijke verschil van mening of inzicht tot een echte, hevige ruzie opgelaaid.
Of… je bewaart de zoete, lieve vrede, maar kun je de ander daarna nooit meer recht in de ogen kijken en je ontwijk hem / haar zoveel mogelijk. Wat nu is wijsheid in zo’n geval?
De kern van een conflict
Een conflict is een situatie waarin twee of meer mensen tegengestelde meningen, wensen of grenzen hebben. Je hebt dus in ieder geval een meningsverschil.
Bij een conflict speelt er echter meer mee dan alleen de inhoud of de kwestie op zich. Een conflict ontstaat als mensen in een meningsverschil niet meer naar elkaar luisteren en niet tot een oplossing kunnen komen. Dat komt omdat gevoelens, emoties en/of botsende persoonlijkheden een rol spelen. Het wordt dan erg lastig om vriendelijk en empathisch te blijven en naar de ander te blijven luisteren. Toch is dat vaak wel de weg naar een oplossing.
Nut conflicten
Hoewel conflicten niet prettig zijn, zijn ze wél ergens goed voor. Je leert je eigen grenzen beter kennen, want een conflict is een signaal dat er een grens is overschreden. Beide partijen laten het achterste van hun tong zien en komen écht voor hun mening en ongenoegens uit. Het uitspreken – uitschreeuwen – van wat je dwars zit kan ontzettend opluchten als het conflict al een tijd in de lucht hing.
Een conflict kan een vernieuwing in een relatie teweegbrengen. Je bezint je weer op je eigen belang en je uitgangspunten, de ander doet dat (hopelijk) ook. Vernieuwing kan in dit geval ook betekenen dat je afscheid van elkaar neemt, als de tegenstellingen of conflictpunten onoplosbaar zijn.
Veel voorkomende conflicten
Mensen zijn verschillend en soms bijten de verschillende karakters elkaar. De Myers-Briggs Type Indicator bijvoorbeeld kan helpen om conflicten te verklaren. De mensen die een J op het eind van hun type-afkorting hebben, houden van een strak planning, terwijl de mensen met een P meer uitstellers zijn, maar wel op tijd klaar kunnen zijn. Ook de Belbin rollen kunnen conflicten verklaren. Een dubbeling van een Voorzitter-rol bijvoorbeeld geeft bijna altijd conflicten. Dat geldt ook voor een Plant en een Afmaker. De Enneagram beschrijft negen persoonlijkheidstypes. Het is niet verwonderlijk dat verschillende types, met ieder hun eigen drijfveren en behoeftes, soms met elkaar in de clinch komen.
Als je jezelf als mens ontwikkelt, bijvoorbeeld door assertiever en directer te worden, kun je nog wel eens in conflict komen met je omgeving. Immers, als mensen van jou gewend zijn dat jij je altijd aanpast en anderen gerieft, moet je nog wel een strijd leveren als je dat ineens niet meer doet. Dan leer je ook meteen conflicten aangaan, als ultieme test voor jouw assertiviteit.
Als een klant een klacht heeft of ontevreden is over de dienstverlening en bij jou verhaal komt halen, dan zijn mensen vaak al geïrriteerd aan het begin van het gesprek. Als je dan met zo iemand in discussie gaat, barst geheid de bom en heb je zo een serieus conflict te pakken.
Consultants
Veranderingstrajecten brengen altijd conflicten met zich mee. Daarom wordt van een consultant verlangd dat hij / zij goed met conflicten om kan gaan. Ze dienen helder en duidelijk te kunnen formuleren wat belangrijk is. Als hun inzichten, overwegingen en standpunten namelijk niet goed onder woorden gebracht of visueel gemaakt kunnen worden, dan lopen zij het risico van mis-communicatie en de escalatie van een (sluimerend) conflict.
Consultants dienen zich altijd af te vragen: “wat wil ik bereiken en hoe ga ik tot een oplossing komen? Wat is mijn relatie, mijn rol en mijn opstelling in deze en hoe kan ik tactvol handelen bij een oprijzend conflict.
